TEKE-Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, cilt.7, sa.1, ss.105-125, 2018 (Hakemli Dergi)
Türkçenin ölü kelimeleri hakkında
yapılacak araştırmalar,
söz varlığına yapacağı katkılar yanında dil ve kültür tarihine dair bilinmeyen
birtakım hususların öğrenilmesine ve bu dil olayının özelliklerini aydınlatmaya
yarayacaktır. Dil bilgisinin diğer alanlarına dair çalışmaların çokluğuna ve
çeşitliliğine karşılık semantik ve özellikle etimoloji alanındaki araştırmalar
sınırlıdır. Dîvânu
Lugâti’t-Türk (DLT) ve Kutadgu Bilig (KB) dizinlerinden tespit edilen ve bugün
kullanılmayan fiillerin ölme nedenlerinin gruplandığı bu çalışmayla bu alana
bir katkı amaçlandı. Çalışmada araştırmacıların kelimelerin ölme sebebine dair
açıklamalarına yer verildi. Sözlüklerle karşılaştırılarak tespit edilen ölü
fiiller, unutulma sebeplerine göre sekiz grupta sıralandı. Anlamı kaba
olduğundan yerine başkası kullanıldığı için ölen fiilin bulunmaması dikkat
çekti. Türediği isim öldüğü
için unutulan fiilleri anlamak kolay olduğundan bunlara birkaç örnek verilmekle
yetinildi. Yabancı
kelime yerine Türkçesi kullanıldığı için ölen bir adet fiil, kısalık/fonetik
sebeplerle ölen dokuz adet fiil tespit
edildi. Fiillerin ölümünün (elli bir fiille) en fazla sosyal, kültürel,
dinî ve tarihî vb. sebeplerden kaynaklandığı sonucuna ulaşıldı. Eylem aynı
eylem olduğu için fiillerde değişiklik öngörülmeyebilir ama tarihî süreçte ince
ayrımlar ortaya çıkmış, bu durum da bazı fiillerin zamanla ölmesine neden
olmuştur. Arapça, Farsça gibi yabancı dillere ait unsurların yoğun olarak
bulunduğu divan şiirine ve nesrine ait örneklerde bile fiillerin korunduğu bir
dilde bu kadar fiilin ölmesi dikkat çekicidir.
The researches on the Turkish obsolete words
shall provide some contributions to vocabulary and also make some unknown
issues regarding the history of language and culture to be evident and help to
explain the features of language. Despite the multiplicity and diversity of
studies on the other areas of grammar, there is limited research in the area of
semantics and especially etymology. This study aims at making a contribution to
grammar by classifying the reasons why the verbs that are identified from the Dîvânu
Lugâti't-Türk (DLT) and Kutadgu Bilig (KB) indexes and are not in use today
have been dead. This study includes in the researchers’ explanations regarding
the reasons why the words are no longer in use. The obsolete verbs chosen
comparatively from the dictionaries are ordered in eight groups according to
the reasons of oblivion. It is noteworthy that there are no obsolete verbs as a
result of substituting other verbs since their meanings are rude. A few
examples have been given to the forgotten verbs as a result of the fact that
nouns from which they are derived are dead. One obsolete verb has been
identified as a result of using Turkish equivalence of a foreign word and nine
obsolete verbs due to shortness or phonetic reasons. It has been concluded that
deaths of verbs (fifty one verbs) stem from, at the very most, social,
cultural, religious and historical reasons, etc. Because the action is the same
action, no change in the verbs may be foreseen, but in the historical process
subtle distinctions have emerged, which has caused some verbs to die over time.
It is worth considering that such amounts of verbs have been dead in a language
where verbs are well protected, even in the samples regarding Divan poetry and
prose in which elements belonging to foreign languages such as Arabic and
Persian are intensively present.