Akademik Veri Yönetim Sistemi
ANKOS Derneği Yayınları, İstanbul, 2025
AMAÇ VE KAPSAM
Bu rehber, üniversite kütüphanelerinde yapay zeka (YZ) teknolojilerinin kullanımını desteklemek, yaygınlaştırmak ve optimize etmek amacıyla ANKOS (Anadolu Üniversite Kütüphaneleri Konsorsiyumu) Yapay Zeka Araştırma Grubu tarafından hazırlanmıştır. Kütüphanelerin modern teknolojilerle entegre olmasını, verimliliklerini artırmasını ve kullanıcılarına daha iyi hizmet sunmasını hedeflemektedir. Üniversite kütüphanelerinde YZ’nin kullanımına dair hazırlanmış kapsamlı bir bilgi kaynağı olan bu rehber, kütüphane çalışanlarının YZ konusunda bilgi sahibi olmalarını, mevcut ve gelecekteki uygulamaları anlamalarını ve kütüphane hizmetlerinde nasıl kullanacaklarını öğrenmelerini sağlamayı amaçlamaktadır.
Rehberin temel hedefleri şu başlıklar altında sıralanmıştır:
• Farkındalık Yaratmak: Üniversite kütüphanelerinde YZ’nin potansiyel faydaları ve uygulamaları hakkında farkındalık yaratmak.
• Bilgi Sağlamak: YZ’nin kütüphane hizmetlerinin çeşitli yönlerini nasıl geliştirebileceğini açıklayan kapsamlı bilgi ve kaynaklar sunmak.
• Uygulamaya Destek Olmak: Kütüphanelerin YZ’yi kendi ortamlarında uygulamaya koymalarına yardımcı olacak pratik rehberlik ve öneriler sağlamak.
• Tehditler ve Fırsatları Değerlendirmek: YZ’nin kütüphane hizmetlerine sunacağı fırsatları ve beraberinde getirebileceği tehditleri dengeli bir şekilde ele almak ve kütüphanelerin bu gelişime bilinçli bir şekilde ayak uydurmasına ve YZ’nin sunduğu potansiyeli en iyi şekilde kullanmasına yardımcı olmak.
• En İyi Uygulamaları Paylaşmak: Üniversite kütüphanelerinde YZ’yi başarıyla uygulayan örnekleri ve en iyi uygulamaları paylaşmak.
• Geleceğe Yön Vermek: YZ’nin kütüphane hizmetlerini gelecekte nasıl dönüştüreceğine dair öngörüler sunmak ve araştırma alanlarını belirlemek.
HEDEF KITLE
Bu rehber, üniversite kütüphanelerinde görev yapan kütüphaneciler, yöneticiler ve bilgi uzmanları da dahil olmak üzere geniş bir kitleye hitap etmektedir. Rehber ayrıca YZ ve kütüphanecilik alanlarıyla ilgilenen akademisyenler, araştırmacılar ve öğrenciler için de faydalı bir kaynak olacaktır.
METODOLOJI
Bu rehber, üniversite kütüphanelerinde yapay zeka (YZ) teknolojilerinin kullanımını desteklemek, yaygınlaştırmak ve optimize etmek amacıyla ANKOS (Anadolu Üniversite Kütüphaneleri Konsorsiyumu) Yapay Zeka Araştırma Grubu tarafından hazırlanmıştır.
Literatür Taraması ve Sistematik Derleme: Rehberin hazırlanmasında, yapay zeka (YZ) ve kütüphanecilik alanında yapılmış yerli ve yabancı akademik makaleler, kitap bölümleri, raporlar ve konferans bildirileri incelenmiştir. Özellikle son 10 yılda yayınlanan çalışmalar öncelikli olarak ele alınarak, YZ’nin kütüphanelerdeki uygulamaları, etik boyutları ve gelecek trendleri hakkında kapsamlı bir bilgi birikimi oluşturulmuştur. Bu süreçte, sistematik bir derleme yöntemi kullanılarak, mevcut literatür analiz edilmiş ve rehberin temelini oluşturacak bilgiler derlenmiştir. Anket Çalışmaları ve Vaka Analizleri: Türkiye’deki ve dünyadaki üniversite kütüphanelerinde YZ kullanımına ilişkin anket çalışmaları incelenmiş ve ANKOS üyesi 208 üniversite kütüphanesine yönelik bir anket yürütülmüştür. 111 kütüphane yöneticisinden alınan geri bildirimler, Türkiye’deki üniversite kütüphanelerinin YZ algılarını, uygulama alanlarını ve geleceğe yönelik vizyonlarını ortaya koymuştur. Ayrıca, uluslararası ve yerel düzeydeki başarılı YZ uygulamalarına dair vaka çalışmaları incelenerek, kütüphanelerdeki farklı uygulama alanları (kataloglama, kullanıcı hizmetleri, arşivleme vb.) analiz edilmiştir.