Akademik Veri Yönetim Sistemi
International Journal of Languages’ Education and Teaching, cilt.6, sa.6, ss.1-14, 2018 (Hakemli Dergi)
Bu çalışmada, 15. yüzyıl
eserlerinden Tuḥfetü'l-İḫvān'da "mI" soru
ekinin yeri ve kullanımları incelenmiştir. Türkiye Türkçesinde soru eki/edatı,
bunun yeri ve kullanımları giriş kısmında ortaya konmuştur. Bu unsur
araştırmacılar tarafından ek (takı), edat, zarf, ünlem olarak
değerlendirmektedir. Esasen edat kaynaklı olup sonradan ekleştiği çoğunlukla
kabul edilmektedir. Soru eki/edatı, çekim ekleri arasında kapsamı en geniş
eklerden biridir. İsimlere ve fiillere getirilir. Çekimde yeri, kişiye ve kipe göre
değişiklik gösterir. Asıl işlevi gerçek soru cümleleri kurmak olan soru
eki/edatı; kullanıldığı cümleye ve cümledeki yerine göre ifadeye soru,
bilinmezlik, seçenek sunma, öfke, korku, şaşkınlık, alay etme, aşağılama,
yerme, kınama, küçümseme, ikna etme, meydan okuma, danışma, denetleme, hâl
hatır sorma, şüphe, sitem, övgü, çaresizlik, düşündürme, eleştiri, savunma vb.
gibi işlevler ve anlamlar katar. Tuḥfetü'l-İḫvān'da soru eki/edatı 144 yerde
kullanılmıştır. Bir örnekte döneminin imlasından farklı olarak "mü"
şeklindedir. Bu ekin/edatın, eserdeki değişik anlamları ve işlevleri tespit
edilmiştir. Eserde özellikle vurgulanmak istenen unsurdan sonra soru
ekinin/edatının getirilmesine özen gösterilmesi dikkat çekicidir. Ekin/edatın
zarf-fiil işleviyle de kullanılması önemli bir husustur. Başlangıçta belki de
sadece soru/ünlem için kullanılan bu unsur, zamanla soru anlamı yanında değişik
işlevler ve anlamlar kazanmıştır. Cümledeki yeri değiştirilmek suretiyle
ifadedeki tekdüzeliği gidermeden cümleye çeşitli anlam incelikleri katmaya
kadar değişik işlevlerde kullanılmaktadır. Dilin canlılığının bir gereği olarak
bu işlevlere/kullanımlara yenilerinin de dâhil olabileceği rahatlıkla
öngörülebilir.
In this study, the place and uses
of the interrogative particle "mI" in Tuḥfetü'l-İḫvān
which is one of the 15th century works have been examined. Interrogative
suffix/postposition in Turkey Turkish has been analysed in terms of its
location and uses in the introduction part of the study. This element is
considered by the researchers as suffix, postposition, adverb, and exclamation.
Essentially, in fact, it is mostly accepted that it is derived from
postposition and subsequently becomes an addition. The interrogative particle
is one of the widest suffixes among the particles. They are brought to names
and verbs. The location of shooting varies according to the person and the
code. The interrogative particle whose main function is to establish
interrogative sentences contributes to various functions and meanings in terms
of its usage and location in the sentence such as questioning, obscurity,
suggestion, anger, fear, confusion, ridicule, humiliation, condemnation,
contempt, persuasion, challenge, counselling, questioning, doubt, praise, despair,
criticism, and defence. In Tuḥfetü'l-İḫvān, this particle has been
used in 144 locations. In a sample, unlike the orthography of the era, it is in
the form of "mü". This suffix/postposition has been identified with
various meanings and functions in the work. Paying attention to the usage of
the interrogative sentence following the element which is to be emphasized in
particular is striking in the study. It is especially noteworthy that this
particle is used as a gerundium. In the beginning, this element, which is only
used for question / exclamation, has gained different functions and meanings
over time as well as the function of interrogation. Uniformity of expression is
changed by altering the position in the sentence, and the sentence is used in various
functions ranging from adding various meanings. It can be easily predicted that
new functions/usages can be included as a requirement of the vitality of
language.