Akademik Veri Yönetim Sistemi
16. Uluslararası Dünya Dili Türkçe Sempozyumu, Şanlıurfa, Türkiye, 24 - 26 Ekim 2024, ss.35-45
Asıl işlevi insanlar arasında anlaşmayı sağlamak olan dilin önemli bir özelliği de canlı olmasıdır. Çeşitli sebeplere bağlı olarak bazı kelimelerin unutulması, yerini başka kelimelere bırakması, yeni anlamlar yüklenmesi, başka anlamlar kazanması dilin bu özelliğinin doğal sonuçlarındandır. Sözlükler, kelimelerin farklı metinlerdeki ve bağlamlardaki kullanımları esas alınarak hazırlanır. Sınırlı sayıda kelimenin zamanla başka anlamlar yüklenmesi, anlam genişlemelerine ve anlam değişikliklerine uğraması mümkün olduğundan sözlüklerin belli zaman aralıklarıyla güncellenmesi makul sayılmalıdır. Dilde dile bağlı nedenler, tarihî ve toplumsal sebepler, kültürel nedenler, zaman ve mekân, eksik veya yanlış öğrenme, başka dillerin etkisi, abartma, sosyal etkileşimler, ironiler, psikolojik nedenler, kullanım sıklığı gibi sebeplerle anlam değişmeleri ortaya çıkabilir. Bağlama bağlı olarak temelde olumsuz anlama sahip kelimeler olumlu anlamda da kullanılabilir. Bu bildiride, Türkçe Ulusal Derlemi (TUDv3.0, http://v3.tnc.org) ve temel bazı sözlüklerden yararlanılarak sözlük/temel/ilk anlamı olumsuz olan "acayip, afet, dehşet, deli, felaket, inanılmaz, korkunç, manyak, müthiş, pis" kelimelerinin anlamları araştırıldı. Bunların günümüzde "çokluk, fazlalık, aşırılık, en üstünlük" gibi anlamlarla da çoğunlukla miktar zarfı olarak kullanıldığı ancak çoğu sözlükte bu kelimelerin (birkaçı dışında) bu görevlerine/anlamlarına yer verilmediği görüldü. Özellikle günlük kullanımdaki ve sosyal medya uygulamalarındaki sıklık sebebiyle bu bildirinin konusu olan bu kelimelerin bağlama göre kazandıkları anlamlara en azından Güncel Türkçe Sözlük'te yer verilmesi gerektiği önerisinde bulunuldu. Türkçeyi yeni öğrenmeye başlayan yabancılar hesaba katılırsa sözlük için bunun önemli bir eksiklik olabileceği vurgulandı. Güncel Türkçe Sözlük, Ötüken Türkçe Sözlük ve Misalli Büyük Türkçe Sözlük'te "dehşet, felaket, inanılmaz, korkunç" ve "müthiş" kelimelerinin olumlu anlamları ve miktar zarfı olarak kullanımları yazılmış ama diğerlerinin olumlu anlamlarına ve zarf görevindeki kullanımlarına yer verilmemiştir. TUD sorgulamalarından elde edilen veriler, bildiriye konu kelimelerin olumlu anlamlarına ve miktar zarfı görevindeki kullanımlara sözlüklerde yer verilmesi gerektiği konusundaki kanaati güçlendirmektedir.
An important feature of language, whose main function is to provide understanding between people, is that it is alive. Forgetting some words due to various reasons, replacing them with other words, attributing new meanings to them and giving them new meanings are natural consequences of this feature of language. Dictionaries are prepared based on the usage of words in different texts and contexts. Since it is possible for a limited number of words to take on other meanings over time, to undergo meaning expansions and changes in meaning, it should be considered reasonable to update dictionaries at certain time intervals. Meaning can expand and change in language due to historical and social reasons, language-related reasons, cultural reasons, time and location, inadequate or incorrect learning, the influence of other languages, exaggeration, social interactions, ironies, psychological reasons, frequency of use.Depending on the context, words that basically have a negative meaning can also be used in a positive sense. In this paper, using the Turkish National Corpus (TUDv3.0, http://v3.tnc.org) and some basic dictionaries, the meanings of the words “peculiar, disaster, horror, crazy, catastrophe, unbelievable, horrible, maniac, terrific, dirty”, whose dictionary/basic/first meaning is negative, were investigated. It was observed that these words are mostly used today as adverbs of quantity with meanings such as “abundance, excess, excessiveness, supremacy”, but most dictionaries (except for a few) do not include these functions/meanings of these words. It was suggested that the meanings of these words, which are the subject of this paper due to their frequency in daily use and social media applications, should at least be included in the Güncel Türkçe Sözlük. It was emphasized that this could be an important deficiency for the dictionary considering the foreigners who are just starting to learn Turkish. In the Güncel Türkçe Sözlük, Ötüken Türkçe Sözlük and Misalli Büyük Türkçe Sözlük, the positive meanings of the words “horror, catastrophe, incredible, terrible” and “awesome” and their use as adverbs of quantity are included, but the positive meanings of the others and their use as adverbs are not included. The data obtained from the TUD queries strengthen the conviction that the positive meanings of the words subject to this paper and their uses as adverbs of quantity should be included in dictionaries.