Akademik Veri Yönetim Sistemi
XIV. International Sinan Symposium, Edirne, Türkiye, 17 - 18 Nisan 2025, (Tam Metin Bildiri)
Tarih boyunca İpek Yolu üzerindeki stratejik konumu nedeniyle ticaret ve taşımacılıkta önemli bir merkez olan Kayseri, kent merkezi ve çevresindeki köylerde dikkate değer bir mimari mirasa sahiptir. Bu bağlamda, Kayseri'nin yaklaşık 25 kilometre doğusunda yer alan Ağırnas, 2020 yılında UNESCO Dünya Mirası Geçici Listesi’ne alınan Koramaz Vadisi içinde konumlanmakta olup, özellikle Osmanlı mimarı Sinan’ın doğum yeri olmasıyla tarihi ve kültürel bir değer taşımaktadır. Ağırnas, Koramaz Vadisi’nin doğal peyzajı, Erciyes Dağı ile kurduğu görsel ilişki ve zengin mimari mirasıyla önemli bir yerleşim yeridir.
Tarihsel süreçte, Koramaz Vadisi’nin kuzey yamacında kaya oymalarının bulunduğu Ağırnas, günümüzde güney yamacında yer alan taş konutlardan oluşan bir yerleşime dönüşmüştür. Kasaba, kaya oyma kiliseler, mağaralar ve 3.000 yılı aşkın geçmişe sahip yeraltı şehirleriyle özgün bir mekânsal örgütlenmeye sahiptir. Çağdaş köyün altına uzanan bu yeraltı ağı, birbirine bağlanan tüneller ve konut altlarında konumlanan mağaralarla bütünleşik bir yapı sergilemektedir.
Abdullah Gül Üniversitesi (AGÜ) Mimarlık Bölümü Yüksek Lisans Stüdyosu, 2018-2019 akademik yılı kapsamında, Osmanlı mimarisine yön veren önemli isimlerden Sinan’a ilham kaynağı olan ve Kayseri için tarihi ve kültürel açıdan kritik bir yerleşim niteliğindeki Ağırnas’ı araştırma mekânı olarak seçmiştir. Stüdyo kapsamında, bölgenin morfolojik yapısının analiz edilmesi, mimari etkilerinin belirlenmesi, rastlantısal olmayan mekânsal düzenlerin tespit edilmesi ve bu düzenlerin çoğaltma ilkeleri doğrultusunda yeni tasarım yaklaşımlarına dönüştürülmesi amaçlanmıştır.
Bu çalışmada, Ağırnas’ın yeraltı morfolojisini analiz etmek ve bölgeye özgü mekânsal bir dil oluşturmak amacıyla gömülü teori yöntemi kullanılmıştır. Bu bağlamda, araştırma üç temel alanda yürütülmüştür: (1) Koramaz Vadisi’ndeki yeraltı mağaraları, (2) Mimar Sinan’ın mağara evi ve (3) konutlar altındaki yeraltı şehri. Mekânsal tipolojilerin belirlenmesi amacıyla tüm mekânlar detaylı şekilde tanımlanmış ve ortak morfolojik özellikler doğrultusunda sistematik bir analiz gerçekleştirilmiştir. Elde edilen bulgular doğrultusunda, her katman için ortak bir terminoloji oluşturulmuş, bu terminoloji çerçevesinde mekânlar yeniden sınıflandırılmış ve değerlendirilmiştir. Sonuç olarak, Ağırnas’ın yeraltı dokusuna ilişkin matrisler oluşturulmuş ve bu matrisler temel alınarak bölgeye özgü mekânsal çoğaltma ilkeleri geliştirilmiştir.
Çalışmada elde edilen büyüme stratejileri ve mekânsal çoğaltma ilkeleri, Ağırnas’ın mevcut mekânsal yapısını koruyarak gelecekte gerçekleştirilecek mimari müdahaleler için bir tasarım kılavuzu sunmaktadır. Bu doğrultuda, çalışma hem koruma stratejileri geliştirilmesi hem de sürdürülebilir mekânsal planlama yaklaşımlarının desteklenmesi açısından önemli katkılar sağlamaktadır.
Due to its strategic location on the Silk Road, Kayseri has been a significant hub for commerce and transportation throughout history. The city center and surrounding villages boast an extraordinary architectural heritage. In this context, Ağırnas, situated approximately 25 KM east of Kayseri, is situated in the Koramaz Valley. This region was inscribed on the UNESCO World Heritage Tentative List in 2020 and is of significant historical and cultural significance, particularly as the birthplace of Ottoman architect Sinan. In the Koramaz Valley, Ağırnas is a significant settlement due to its rich architectural heritage, its visual relationship with Mount Erciyes.
Ağırnas, once a site of rock carvings on the northern of the Koramaz Valley, has evolved into a settlement of stone homes on the southern slope. Underground cities, caves, and rock-carved churches, which date back over 3,000 years, are a feature of the town's distinctive spatial organization. The modern village is underlain by an underground network that is interconnected by tunnels and caves situated beneath the houses.
Abdullah Gül University (AGU) Department of Architecture Master’s Studio has selected Ağırnas as its research site for the 2018-2019 academic year. This settlement is historically and culturally significant for Kayseri and was the inspiration for Sinan, one of the most significant figures in Ottoman architecture. The objective of the studio is to analyze the morphological structure of the region, identify its architectural influences, identify non-random spatial patterns, and transform these patterns into new design approaches in accordance with the principles of replication.
In this investigation, the underground morphology of Ağırnas was analyzed using the grounded theory method, which was also employed to develop a spatial language that was distinctly regional. The research was conducted in 3 primary areas in this context: 1.the underground caves in the Valley, 2.Architect Sinan's cave home, and 3.the underground city under the houses. A systematic analysis was conducted with common morphological characteristics to ascertain spatial typologies, which involved the detailed description of all spaces. A unified terminology was established for each layer in accordance with the results, and the spaces were reclassified and assessed within this terminology. Consequently, matrixes were generated for the underground fabric of Ağırnas, and spatial replication principles that were unique to the region were derived from matrices. By maintaining the current spatial structure of Ağırnas, the expanding strategies and spatial replication principles found in the study serve as a design guideline for future architectural interventions. The study makes significant contributions in this regard by promoting sustainable spatial planning approaches and strategies.