Pandemi Sürecinde Verimli, Zamanında ve Adil Aşı Dağıtımı

Pandemi sürecinde, hastalığın toplumda yayılmasını, ağır hastalık ve ölüm gibi ciddi etkilerinin ortaya çıkmasını önlemek aşılanma ile mümkündür. Türkiye’de yaşayan Suriyeli göçmenler arasındaki aşı oranı Türk vatandaşlarına göre oldukça düşüktür. Bunun araştırılması gereken çeşitli nedenleri olsa da aşı yerlerine ulaşılabilirlik bunlardan biri olabilir. Aşı hizmetlerinin göçmenlerin ikamet ettiği yerlere yakınlaştırılmasının bu sorunu hafifletebileceği varsayımıyla, bu çalışmada göçmenlere aşı hizmetlerini mobil imkanlarla sunmayı hedefledik. Göçmenleri yaşadıkları lokasyon, ideal aşılanma dönemleri ve tercih ettikleri aşı türünü dikkate alarak gruplandırdık. Merkezde yaşayan göçmen grupları için mobil tesis yerleşimi ve çizelgeleme problemi, kırsalda yaşayan göçmen grupları için de mobil tesis rotalama ve çizelgeleme problemi üzerinde çalıştık. İlk problemde, mobil tesisler tüm gün hizmet verecekleri lokasyona yerleştirilip yürüme mesafesi uzaklığındaki ideal aşılanma dönemi gelmiş göçmen gruplarına hizmet vermektedir. Amaçlar içerisinde öncelikle herkesin aşılanabilmesi, aşılanan kişilerin vaktinde aşılanması, mobil tesislere aşılanacak kişilerin yakınına konumlanması ve mobil tesislerin bulundukları merkez ile hizmet verecekleri yer arasındaki mesafenin azaltılması vardır. İkinci problemde ise kırsalda yaşayan göçmen grupları için mobil tesisler gün içerisinde birden fazla lokasyonu ziyaret ederek göçmen gruplarına hizmet vermektedir. İkinci problemdeki hedefler ise ilk problemde olduğu gibi öncelikle herkesin aşılanabilmesi, aşılanan kişilerin vaktinde aşılanması ve ayrıca mobil tesislerin gün içerisinde kat ettiği mesafenin en aza indirilmesidir. Her iki problem için de matematiksel modeller geliştirilmiştir. Geliştirilen modeller, Türkiye’de Gaziantep şehrinde farklı mahallelerde yaşayan göçmen grupları için çalıştırılmıştır. Farklı lokasyonlarda çok sayıda göçmen grubunun oluşu problem boyutunu yükselttiği için standart optimizasyon programları ile modelleri çözmek mümkün olmamıştır. Her iki problem için de sezgisel çözüm metodolojileri geliştirilip problemler çözülmüş ve çözümler analiz edilmiştir.