Akademik Veri Yönetim Sistemi
Erciyes Akademi, cilt.37, sa.4, ss.1933-1952, 2023 (Hakemli Dergi)
Öz-tiksinme, kişinin davranışına, bedenine ya da benliğine yönelik tiksinme hissetmesi olarak tanımlanır.
Araştırmalar kişinin benlik kavramı açısından önemli olan bir özelliğine yönelik tiksinme hissetmesinin
depresyon, yeme bozuklukları, beden dismorfik bozukluk, travma sonrası stres bozukluğu, intihar, kendine
zarar verme ve sınırda (borderline) kişilik bozukluğu gibi oldukça geniş bir yelpazede psikolojik
rahatsızlıklarla olan ilişkisine dikkat çekmektedir. Bu çalışmada Türkiye’de sosyal medya kullanıcılarının öz-tiksinme deneyimini içeren yaşantılarının anlaşılması amacıyla Ekşi Sözlük platformunda yer alan, öz-tiksinme ile ilgili 74 girdi tematik içerik analizi yöntemiyle incelenmiştir. İlk aşamada, öz-tiksinmenin
boyutları, öz-tiksinmeyi tetikleyen durumlar ve öz-tiksinme ile ilişkili duygu, düşünce ve davranışlar olmak
üzere üç genel tema belirlenmiştir. Öz-tiksinmenin boyutları, davranıştan, bedenden ve benlikten tiksinmeye
işaret etmektedir. Öz-tiksinmeyi tetikleyen durumlar beden, cinsellik, yemek yeme davranışı ve kişinin
kendisiyle ve başkalarıyla kurduğu ilişkilerle ilgilidir. Son olarak, öz-tiksinmeye depresif duygu durum, öfke
ve kendini sevmeme gibi duygu ve düşüncelerim eşlik edebildiği görülmüştür. Bulgular öz-tiksinmenin çeşitli
psikolojik rahatsızlıklar için yatkınlık oluşturduğunu öne süren literatür çerçevesinde düşünüldüğünde ayrıca
önemlidir. Buna göre özellikle beden imajı, cinsel davranış, kişiler arası ilişkiler ve kişinin kendisine yönelik
tutumlarının rol oynadığı psikolojik rahatsızlıklarda öz-tiksinmenin yatkınlık oluşturabileceği
düşünülmektedir. Öte yandan, öz-tiksinme duygusunun düzenlenmesine değinilen girdilerde kişinin kendini
kabul etmesinden söz edilmesi dikkat çekicidir. Öz-tiksinmenin “reddetme” motivasyonu ile ilişkisi göz
önüne alındığında, kişinin kendisine yönelik reddedici tutumlarının psikolojik rahatsızlıklara yönelttiği,
kişinin kendisine yönelik kabul edici yaklaşımının ise tampon görevi görebileceği düşünülmektedir. Gelecek
araştırmaların, öz-tiksinmenin farklı örneklemler, çeşitli psikolojik rahatsızlıklar ve psikoterapi bağlamında
incelemesi, bu duygunun etkilerini ve nasıl müdahale edilmesi gerektiğini anlamamıza önemli katkılar
sunacaktır.
Self-disgust is defined as feeling disgust towards one’s own behavior, body, or self. Disgusting a characteristic
important for one’s self-concept is previously found to be associated with a wide range of problems including depression, eating disorders, body dysmorphic disorder, post-traumatic stress disorder, suicide, self-harm,
and borderline personality disorder. In the present study, 74 entries about self-disgust that were posted on
Sourtimes Dictionary were subjected to thematic content analysis. First, three broad themes emerged
regarding the dimensions of self-disgust, the triggers of self-disgust, and behaviors, cognitions, and emotions
associated with self-disgust. Dimensions include disgust towards one’s behavior, body, or self. Triggers of
self-disgust consist of issues related to body, sexual behavior, eating, and one’s relationship with the self and
others. Finally, it is observed that self-disgust is associated with judgmental attitudes towards the self, which
might in turn lead to depressive mood, anger, and unloving oneself. These results corroborate previous
findings arguing that self-disgust might be a risk factor for various psychological disorders, in which body
image, sexual behaviors, interpersonal relationships, and attitudes towards oneself play a crucial role. On the
other hand, some of the posts mentioned self-acceptance, to down-regulate self-disgust. Considering that self-disgust is associated with the motivation for rejection, while self-disgust might increase the risk of
psychological disorders, self-acceptance might be an important buffer. Further research that focuses on self-disgust in diverse samples and in the context of various psychological disorders and psychotherapy will
enhance our understanding of the effects of self-disgust and how it should be treated.