Akademik Veri Yönetim Sistemi
Kevseroğlu Kurban Ö.(Yürütücü), Kurban R.
TÜBİTAK Projesi, 3501 - Ulusal Genç Araştırmacı Kariyer Geliştirme Programı, 2025 - 2027
Kayseri kentinin geçmişi yaklaşık 6000 yıl öncesine dayanmaktadır. Kent
merkezi ve günümüzde surlar içerisinde olan yerleşim ise 1500 yıldır birçok
topluma ev sahipliği yapmıştır. Şehrin surlarla çevrili yerleşim alanı, tarihi
dokusunu koruyan eski yapıları ve sonradan eklenen unsurlarıyla iki ana
bölümden oluşmaktadır. Bunlardan ilki, günümüzde fiziksel sürekliliğini büyük
ölçüde yitirmiş olan dış şehir surları ve burçlarından meydana gelen Dış
Kale’dir. İkincisi ise, doğu-batı doğrultusunda uzanan ve surlarının büyük bir
kısmı hala fiziksel bütünlüğünü koruyan İç Kale olarak adlandırılmaktadır. Bu
çalışmada, Kayseri kentinin önemli bir askeri-mimari yapısı olan Dış Kale surları içerisinde kalan Cumhuriyet Mahallesi’nin
fiziksel sınırı, bu proje kapsamında çalışma alanı olarak
tanımlanmıştır. Bu proje, Cumhuriyet Mahallesi’nin geçmişten bugüne kadar sahip
olduğu kültürel peyzaj değerlerini
arşiv çalışmasına dayanarak tespit etmek, yaşamış ve yaşamakta olan toplulukların kolektif hafızalarının izlerini
incelemek, bu izlerin sürekliliğini sağlamak ve gelecek nesillere aktarabilmek
için dijitalleşmenin potansiyelinden yararlanmayı amaçlamaktadır. Bu
projenin sonucunda, Cumhuriyet Mahallesi’nin kültürel peyzaj
öğelerinin tespiti ve arşivlenmesi sağlanarak, bu öğelerin derin
öğrenme ve yapay zekâ teknikleri kullanılarak mobil uygulama
ile oluşturulacak dijital atlas, kullanıcılara sunulacaktır. Projenin yöntemi 3
aşamadan oluşmaktadır; veri toplama ve arşivleme,
veri üretme ve canlandırma, mobil uygulama geliştirme ve atlas oluşturmadır.
Projede Cumhuriyet Mahallesi’nin geçmişten günümüze kadar olan yapısını
yazılı belgelerden tespit etmek bu çalışmanın başlangıcını oluşturmaktadır. 20.
yüzyılın ortalarından günümüze kadar olan süreci ise kolektif hafızaya
danışarak bu mahallede geçmişte yaşamış veya halen yaşamakta olan kişilerle
yapılacak görüşmeler ve yerinde gözlemler yoluyla elde edilmesi
hedeflenmektedir. Bu projede yapılacak sözlü tarih çalışmasında
mahalleli ile yapılacak görüşmeler, kültürel peyzajın hafızasındaki izleri
görünür kılacak şekilde; yaşayan ve / veya kaybolmaya yüz tutmuş hafızaların
neler olduğuna dair değerleri verecektir. Elde edilen
değerlerin dijital ortamda korunması için evrişimsel sinir ağları
(CNN'ler) kullanarak görüntülerin
sınıflandırılması için transfer öğrenme teknikleri
kullanılacaktır. 2. aşamada, metinden-resim üreten yapay zekâ
(text-to-image generative AI) araçları ile somut ve somut
olmayan kültürel peyzaj değerlerinin canlandırılmaları yapılacaktır. 3.
aşamada ise hem günümüze kadar korunmuş hem de kaybolmuş kültür öğelerinin dijital atlas şeklinde bir mobil uygulamaya
dönüştürülmesi hedeflenmektedir.
Bu proje sonucunda elde edilecek mobil uygulama ile, Cumhuriyet
Mahallesi’ni konu alan yenilikçi bir dijital hafıza deneyim alanı elde
edilecektir. Proje, geleneksel müze anlayışını aşarak, kültürel peyzaj
değerlerini temele alan ve dijital teknolojileri kullanarak geçmişi bugüne
taşıyan dijital bir deneyim sunacaktır. Proje, sadece fiziksel çevreyi değil,
doğal ve sosyal çevrenin de önemini vurgulayarak, var olan kent merkezinin
arşiv ve kolektif hafızaya danışılarak yeniden canlandırılmasını, arşivlenmesini
ve pratik bir mobil uygulama ile sunulmasını hedeflemektedir. Bu çalışma sayesinde yüzyıllar boyunca var olan,
kaybolmuş olan ve uygulanan somut ve somut olmayan kültürel peyzaj değerlerini dijital
haritalar üzerinde keşfetmek ve bu değerlerin nesilden nesile dijital
yaşayan hafıza olarak aktarılmasını sağlamak mümkün olacaktır.
Proje yürütücüsü; dijital arşivleme, yapay zekâ, mobil uygulama geliştirme ve
kültürel mirasın korunması gibi alanlarda da derinlemesine bilgi ve beceriler
kazanacaktır.