Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Yüksek Lisans
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Bursa Uludağ Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Psikoloji, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2023
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: ÖMER TOPUZ
Asıl Danışman (Eş Danışmanlı Tezler İçin): Fatih Özdemir
Eş Danışman: Ahmet Çoymak
Özet:
* Bu özette yer alan bilgiler değişime konu olabilir, kullanmadan önce lütfen yazarlarla iletişime geçerek güncel versiyonu kontrol ediniz.
Gruplar arası ilişkiler tarihi farklı etnik (örn, Kürt-Türk), mezhep (örn, Alevi-Sünni), politik (örn, Sağ-Sol) ve benzeri kimlik gruplarının çatışmalarına şahitlik etmiştir (Çoymak vd., 2020: 1). Ortaya çıkan çatışmaların temelinde, grupların kısıtlı kaynaklar üzerindeki rekabeti, sosyal ve politik hak talepleri ve eşitlik arzusu gibi gerekçelerin yattığını ifade etmek mümkündür. Sosyal psikoloji yazını insanların üyesi oldukları grup üyelikleri temelinde dış gruplarla rekabete girerek iç gruplarını kayırma (ingroup favoritsm) eğilimleri göstermekte olduğunu belirtmektedir (Hornsey, 2008: 206; Tajfel ve Turner, 1979: 33). Ancak insanların her zaman gruplar arasında çatışma ve rekabeti sürdürecek şekilde hareket edeceklerini varsaymak güçtür (Jost ve Banaji, 1994: 2). Bir diğer deyişle, insanların çoğunlukla statükoyu desteklediğini ve adil bir düzen inancına sahip olduğunu iddia etmek mümkündür (Jost, Banaji ve Nosek, 2004: 887). Dolayısıyla insanların adil bir sistemi ortaklaşa yaşadığı dış grup üyeleri için de olumlu tutumlara sahip olduğu durumlardan bahsetmek mümkündür (Dunham, Baron ve Banaji, 2006: 1273; Nosek, Banaji ve Greenwald, 2002). Bireyin diğer grupların üyelerine yönelik sahip olduğu olumlu tutum ve değerlendirmelere işaret eden dış grup kayırmacılığının gerçek yaşam durumlarında birçok karşılığı vardır (Jost, 2001: 91). Örneğin adaletsizce inşa edilen ataerkil bir sistemde kadınlar kendileri için olumlu sonuçlar içermese de cinsiyetçi tutumları benimseyebilmekte ve erkekleri kayırma eğiliminde olabilmektedir (Jost, 2001: 90). İnsanların adil ve meşru görünmeyen pek çok durumla karşılaşmasına rağmen niçin yaşadıkları dünyayı meşru ve adil algıladıkları ve dış gruplara yönelik olumlu tutumlar sergiledikleri önemli bir sorudur (Jost, 2001: 90).
Gruplar arasındaki ilişkilerin doğasını inceleyen birbirinden farklı kuram ve yaklaşımlar dış grup kayırmacılığının hangi durumlarda görüldüğü, altında yatan motivasyonların neler olduğuna dair farklı cevaplar sunmaktadır (Jost ve Banaji, 1994: 10; Tajfel ve Turner, 1979: 37). Bu tez çalışmasında bireyin neden dış grup kayırmacılığı (outgroup favoritism) yaptığının psikolojik kaynaklarını oluşturan mekanizmalar incelenecektir. Bu inceleme sırasında Sosyal Kimlik Kuramı (Social Identity Theory), Sistemi Meşrulaştırma Kuramı (System Justification Theory) ve Paylaşılan Gerçeklik Kuramının (Shared Reality Theory) öne sürdüğü temel varsayımlar ve psikolojik motivasyonlar çalışmanın çerçevesi için kullanılacaktır.
Çalışmanın birinci bölümünde kuramsal çerçevesi çizilmiştir. Sosyal Kimlik Kuramı, Sistemi Meşrulaştırma Kuramı ve Paylaşılan Gerçeklik Kuramı tanıtılmış ve daha sonrasında dış grup kayırmacılığı olgusunu bu kuramların nasıl değerlendirdiği ele alınmıştır..
İkinci bölümde araştırmanın yöntemine ilişkin bilgiler sunulmuştur. Çalışmanın amacı ve hipotezleri, çalışmaya katılan katılımcıların demografik özellikleri ve çalışmada kullanılan ölçüm araçlarına ilişkin bilgiler sunulmuştur. Ayrıca deneysel desen ve çalışmanın işlemi açıklanmıştır.
Üçüncü bölümde araştırmanın bulguları sunulurken, son bölümde ise elde edilen bulgular alan yazında yer alan bilgiler ışığında tartışılmıştır. Araştırmaya dair sınırlılıklar ve öneriler belirtilmiştir.